Crkvena Opština Kula
Istorija Crkvene Opštine:
Sudeći po nazivu, ovde je nekada stajao dvorac ili tvrđava, jer sam reč „ kula“ je turska reč i znači dvorac ili top.
U 1652. godini nalazi se u zemljišnim knjigama Ferenca Veselenjija.
1780-tih, verovatno na južnoj strani kanala, pojavila se nova nemačka kolonija, nazvana Neu – Kula.
Za vreme popisa stanovništva 1900-te godine u Kuli je bilo 1600 kuća sa 9.174 duša. Prema njihovom maternjem jeziku 3.749 Mađara, 2.740 Nemaca, 2.377 Srba i drugih. Od njih po religiji, 243 su bili vernici Evangeličke Hrišćanske Crkve Augsburškog Veroispovedanja, dok 175 su bili vernici Reformatske Crkve.
Evangelički i reformatski hrišćani živeli su u Kuli pre početka veka, ali na početku nisu imali ni crkvu ni molitvenu kuću. Sveštenici iz okružnih opština su dolazili kako bi održali bogosluženja. Prva bogosluženja su se odvijala u jednoj školi, koja se nalazila pored sinagoge - to jest jevrejske zajednice. Naravno, u učionici nije bilo odgovarajućih uslova. Jednom prilikom, Hein, sveštenik iz Crvenke, održao je bogosluženje u subotu. U toku propovedanja, iz sinagoge su se čule jevrejske pesme, jer su oni proslavljali Sabata. Nakon bogosluženja, Hein sveštenik je naglasio da više neće dolaziti ovde da održi bogosluženje, osim ako vernici ne obezbede pogodan prostor, gde se bogoslužba može odvijati dostojanstveno.
Na sastanku saveta obe crkvene opštine, odlučeno je da se kupi kuća Ištvana Nađa, trgovca kožom. 28. septembra 1928. godine je kupovina izvršena, a kuća je preuređena za potrebe crkvene opštine. Otkupna cena nekretnine je iznosila 200.000 dinara, koju su vernici evangeličke i reformatke crkve prikupili u jednakim proporcijama. Inače, spomenuti iznos su vernici prikupili za jedan dan.
Kući je pripadala i zemljište površine 1-og jutra. Na kraju ove njive, na brdu je postavljen zvonik sa dva zvona. Jedno zvono je kupljen od strane evangelista, drugo od strane reformata. 31. decembra 1937. godine je prvi put zvono zazvonio sa našeg brda u Telečki.
Grad Kula 1945. godine je oduzeo sve obradive zemlje na brdu, sve do zvonika, kako bi izgradio gradilišta za ratne heroje. Od iznosa plaćenog za naknadu, obe crkvene opštine su otkupile 5-5 jutara obradivog zemljišta. 14. septembra 1978. godine obe crkvene opštine su dobile obaveštenje od grada Kule da molitvena kuća na glavnoj ulici, prema planu grada treba da bude srušena. Obe crkvene opštine su dobile naknadu od grada, po 119.000 dinara za molitvenu kuću.
Na početku, plan je bio da se kupi drugi objekat, a potom je doneta odluka da se izgradi nova molitvena kuća. Za izgradnju, dobijena je finansijska podrška u iznosu od 50.000.000 dinara od Nemačke države.
Objekat je izgrađen pod novim uslovima. Planirano je da se na prizemlju nalazi prostorija za molitvu, kancelarija i nusprostorije dok na prvom spratu sveštenički stan. Novi zvonik sada stoji pored molitvene kuće.
U međuvremenu blgkogosluženja su održana u privatnoj kući Ilonke Dudaš (rođena Heinz). 9. novembra 1980. godine u okviru svečane ceremonije posvećena je nova molitvena kuća.
Jedan od najistaknutijih dobrotvora crkve bio je Žigmond Kedebec ( 1881-1937). Žigmond Kedebec, poreski službenik,prema sopstvenom opisu – u svojoj gotovoj kolebljivoj veri, uz pomoć dobrog Boga, 1937. godine kupio kuću za našu crkvu, u iznosu od 115.000 rsd, pokrivajući troškove prepisa, kuću je donirao našoj crkvi.
Dnevno je prikupljao prilog iz kutije, uključujući i prilog, koji je skupljao 10 godina pre svoje smrti, kako bi sve poklonio crkvi. Takođe je forsirao kupovinu zvona i finansijski podržavao njegovu kupovinu.
Vernici, u znak zahvalnosti Bogu, sećaju se na svog vernog evangeličkog lektora Vilmoša Arta. U svojoj autobiografiji kaže: „ Rođen sam 1908. godine kao jedanaesto dete mojih siromašnih roditelja. Osmoro nas je bilo živo. Kasnije nam se rodila još jedna sestra. Imao sam šest godina kada mi je otac umro. Moja majka udovica, odgajala i školovala nas u vrlo teškim okolnostima. Moja starija braća pojedinačno su se pridružili redovima vojske ( prvi svetski rat). Nakon završetka srednje škole, nisam se ni usudio kući spomenuti, da bih želeo postati sveštenik. Odupirući se svojoj sudbini, postao sam tesarski radnik.
Međutim duša Božja i dalje je delovala na mene. Naročito u drugom svetskom ratu i u godinama koje su sledile, postalo mi je jasno da Bog ima milosti sa mnom. On vodi moju sudbinu kroz niz čuda. Sve više to smatram čudom i milošću jer se ne osećam ništa bolje niti vrednije za Božju milost,od ostalih grešnih ljudi.
I veoma sam zahvalan Bogu, da sam danas već sposoban za propovedanje Božje reči. Što sam više slušao i čitao reči Božje, sve sam veću žeđ osećao prema njima.
U svetlu naše vere i Božje reči, treba da vidimo, da ono što nas vodi nije slepa sudbina i slučajnost, već beskrajna ljubav i milost dobrog Boga.
1958. godine dobio sam zaduženje od sveštenika Ištvana Čepčanjija da održim bogosluženja i pobožnosti. 1965. godine u okviru svečane ceremonije proglasili su me za predavača. Do februara 1968. godine bio sam pomoćnik predavača Ernea Lasloa, a nakon njegove bolesti samostalno sam vodio brigu o evangeličkim crkvenim opštinama Vrbas, Novi Sad, Kula i Crvenka. Počiva na našem groblju, čekajući uskrsenje.
Najistaknutiji učitelj crkve bio je Lajoš Fuhrman, evangelički kantor – učitelj iz gornje Mađarske (1868- 1936). Njegovi učenici bili su evangelička, reformatska, srpska i jevrejska deca, koja o njemu misle sa velikom ljubavlju, jer plodovi njegovog posvećenog obrazovanja i dalje ih prate tokom života.
Njegova neprocenjiva zasluga je, da je decu odgajao u jedinstvenom protestanskom duhu, i na taj način decenijama unapred predvideo je, kako dve crkve u Kuli ne mogu opstati jedne bez druge. Postoji velika potreba za poštovanjem i ljubavlju jedni prema drugima.
Posmatrao je mlade i sa svojom neposrednošću prema njima, uticao je na njihov uključenost u naš crkveni život. Harmonijum, svoju biblioteku i lične stvari ostavio je na ove dve crkve.
Sveštenici:
St. Žigmond Keck sveštenik iz Crvenke 1900 – 1936
Danijel Gutson Levita iz Vrbasa, služio je pored Žigmonda Kecka do 1934.godine
Kristijan Jung sveštenik i Feketića
Mlađi Janoš Gachal sveštenik iz Sombora 1935 – 1941
Mlađi Žigmond Keck 1934 – 1935
Jožef Gara sveštenik iz Zrenjanina 1941 – 1949
Mlađi Zoltan Sabo sveštenik iz Laslova od 1949. godine
Zoltan Bekašy senior - sveštenik iz Sombora
Arpad Dolinsky sveštenik – superintendent iz Kule odnosno Subotice od 1978. godine
Lajoš Tot ref. sveštenik iz Vrbasa
U crkvenoj opštini redovno se održavaju bogosluženja od strane putujućih evangeličkih i reformatskih sveštenika. Evangelička deca redovno posećuju letnje kampove.
