Crkvena Opština Subotica
Istorija Evangeličke crkve u Subotici datira iz 1860-te godine. 29. juna 1863. godine brojni lokalni vernici Reformatske crkve i vernici Evangeličke crkve Augsburškog Veroispovedanja okupili su se radi pregovora o formiranju jedinstvene protestanske crkve u Subotici, ali i dalje briga o njihovoj duši pripadala je svešteniku iz Halaša, Aronu Silardiju.
Jožef Thomay evangelički sveštenik Augsburškog Veroispovedanja u Segedinu, 1. novembra 1880-te godine u civilnoj devojačkoj školi održao je Bogosluženje, gde je i obećao da će posetiti vernike iz Subotice četiri puta godišnje, kako bi im održao Bogosluženje. Godinu dana kasnije, na sastanku održanom 8.septembra 1881. godine, dve protestanske crkve opunomoćili su Ištvana Ivanjija da uputi poziv Palu Karmanu, reformatskom svešteniku i senioru iz Savinog Sela da dođe u Suboticu. On je poziv prihvatio, došao u Suboticu, tako da 1. novembra 1881. godine spajanje je ponovo potvrđeno. 20. novembra sledeće godine Jožef Thomay i Pal Karman sa svojim prisustvom su verifikovali spajanje. 2. novembra 1883. godine izabrani su čelnici ujedinjene crkve: Ištvan Ivanji - nadzornik, Laslo Šaroši Sabo – blagajnik, Lajoš Ringhoffer – beležnik i 4-4 prežbitera. U kratkom roku je stigao i reformatski sveštenik Lajoš Terek i ubrzo je počeo sa radom u Subotici.
Na Skupštini okruga Evangeličkog Augsburškog Veroispovedanja koja je održana u Budimpešti u oktobru 1885. godine, prema članu br. 50, imenovali su putujućeg sveštenik za Suboticu i njenu okolinu. Iz tog razloga spajanje je ukinuto, a bogatstvo je podeljeno. Tako da vernici Evangeličkog Augsburškog Veroispovedanja dobili su 441 forinti i 94 krajcara odnosno polovinu zemljišta od 20 lanaca od strane grada.
Evangelički vernici su zamolili Ištvana Ivanjija da preduzme sve potrebne korake. On se bez odlaganja obratio Nadbiskupu iz Bač-Serema. Kao rezultat svega toga, u zapisniku skupštine dekanata, pod tačkom 8, održanom u Novom Sadu 22.juna 1886. godine doneta je odluka da se u Suboticu pošalje Komisija. 8. septembra je Komisija i stigla u Suboticu. Ubrzo su saznali da evangelički vernici žele doprineti godišnjoj plati putujućeg sveštenike sa 400 forinti, kako bi on mogao da živi u Subotici. Broj vernika u ovom periodu je bilo 40 porodica sa skoro 100 duša. Nakon toga, 9. novembra, nadbiskup Gabor Belehorski obavestio je vernike, da će Emil Koroši privremeno biti poslat za Suboticu, kao misionarni sveštenik. On je 15. decembra 1886. godine stigao i odmah je počeo sa radom. Njegov primarni cilj je bio sagraditi crkvu. 25. decembra nakon uvodnog govora, održao je svečanu sednicu, na kojoj je Ištvan Ivanji, glavni učitelj u gimnaziji, izabran za nadzornika, Karolj Dobel za blagajnika, Friđeš Neber, poreski službenik, za beležnika. Nakon što su vernici bili ubeđeni da će pod vođstvom energičnog sveštenika postojanje i prosperitet crkve biti osigurano u budućnosti, 1888. godine Emil Koroši je jednoglasno izabran za sveštenika uz pristanak dekanata. Njegovu platu su odmah povećali na 500 forinti. Zahvaljujući intervenciji državnog predstavnika u Subotici, Imreu Ivanki i komandantu, Albertu Kalai, dobili su dozvolu od Ministarstva unutrašnjih poslova za prikupljanje donacije na teritorije Mađarske, za izgradnju molitvene kuće i svešteničkog stana. S obzirom da gradsko veće Subotice nije bio u mogućnosti da obezbedi besplatnu parcelu za potrebe objekte crkve i svešteničkog stana, 1894. godine kupili su parcelu u samom centru grada, na kojoj se i danas nalazi crkva i sveštenički stan. Međutim zbog finansijskih poteškoća, troškovi izgradnje predstavljali su velik problem. Zbog toga je Koroši poslao brojne molbe širom teritorije države i lično putovao, kako bi prikupio neophodna sredstva. Donacije su pristigle i iz inostranih evangeličkih crkava, Austrije, Nemačke, Švajcarske, Engleske i Švedske. Novac je teško, ali prikupljen. Izgradnja je počela. Lokalna građevinska kompanija Reich i Molczer je bila zadužena za pokretanje i izvođenje radova. U trenutku završetka radova na izgrađenom objektu crkve, ona je i dalje stajala bez oltara, jer su svi prikupljeni izvori za izgradnju bili iscrpljeni. Emil Koroši, sveštenik je pronašao rešenje ovog problema, sa ručno rađenim oltarom. Ovaj primer ručne izrade i danas krasi unutrašnjost evangeličke crkve u Subotici. Troškovi izgradnje crkve i parohije: kupovina parcele 19.000 kruna, izgradnja 44.000 kruna, opremanje crkve 8000 kruna, ukupno 71.000 kruna. Na inicijativu gospođe Koroši 1897. godine osnovana je Sekcija žena subotičkih evangelista sa 65 člana. Njihov primarni cilj je bio ukrašavanje enterijera objekta crkve. Za nepunih godinu dana napravljen je oltarski krst, slika na oltaru, svećnjaci od bronze, viseći lusteri, tepisi, kupljen je harmonijum, naručena su tri crkvena zvona. Sekcija žena subotičkih evangelista, 1900. godine kupila su tri zvona. Najteži, 592 kg sa G. zvukom i natpisom: „ Snažna tvrđava je naš Bog“; srednji, 228 kg sa H. zvukom i natpisom: „Hrist je moj život“, dok je malo zvono, 167 kg sa D. zvukom i natpisom: „Dođi duše Sveti Gospode Bože“. Sem toga na sva tri zvona je stajalo još i natpis: „ Donacija sekcije žena subotičkih evangelista“. Tužna je činjenica, da su spomenuta zvona tokom Prvog svetskog rata oduzeta. Oltarska slika hvali rad ruke Lajoša Steinera, evangeličkog slikara iz Sombora, pod nazivom:“ Hrist na moru“. Sliku je naslikao za 120 kruna. Kada je sve bilo na svom mestu, čelnici crkve su odredili datum osveštenja.
23. septembra 1900. godine biskup Šamuel Šarkanj je osveštao objekat crkve, Rudolf Taubinger, sveštenik Baje je propovedao molitvu pred oltarom, Kruttschnitt, sveštenik Vadkerta je održao svečani propoved, Czipot, sveštenik Segedina je vodio ceremoniju venčanja, Ritter, sveštenik Bečeja je obavio sakrament krštenja,zatim je Emil Koroši podelio večeru Gospodnju. Na kraju biskup Šarkanj je dao svoj blagoslov u prisustvu dr. Friđeša Baltika, biskupa, Mihalja Žilinskog, državnog sekretara i Gabora Belehorskog nadbiskupa.
U nastavku možemo pročitati sledeće o misiji u Subotici: zapisnik Skupštine Evangeličke Hrišćanske Crkve Augsburškog Veroispovedanja iz Bača održana 8. jula 1915. godine u Novom Vrbasu, I. Misija u Subotici 56.str. Emil Koroši: „Ogroman broj vojnika u našem gradu, briga o nedavno useljenim grupama nemačkih vojnika ( kojima sam nedeljom posebno održao Bogosluženje na nemačkom jeziku), posete bolnica, duhovna briga naših ožalošćenih vernika otežala je posetu dijaspori.
Naši vojnici su masovno dolazili na Bogosluženja, a mi smo čak održali i vojno Bogosluženje sa večerom Gospodnjom. Ova vojna Bogosluženja su se odvijala samo na dva jezika, na mađarskom i na nemačkom. Bilo je slučajeva da nisu svi vojnici stali u našu malu crkvu u isto vreme, tada smo održali dva ili čak tri Bogosluženja u nizu.
Nakon osveštenja objekta crkve, predstojeća promena u Trianonu bila je velika rana za procvat crkvenog života. Trebalo je naći nove puteve u promenjenim okolnostima u novoj državi pod imenom Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. Neposredno posle promena granica, Subotička Evangelička Crkva odlučila je 1922. godine da obnovi status. Delom zbog istorijske situacije koja je nastala, a delom zbog toga, što je crkvena opština doživela značajan razvoj.
Na sastanku crkvenog veća 2. januara doneta je sledeća odluka: „Uloga, funkcionisanje, finansijska snaga naše Crkve se značajno promenila od njenog osnivanja. Veće preporučuje da se crkvena opština pretvori u Majku Crkvu što je Skupština sa današnjim danom i proglasila. 1928. godine osnovan je hor crkvene opštine i iste godine osnovan je i ogranak crkve u Topoli koji prema odluci vernika pripada Evangeličkoj Hrišćanskoj Crkvi u Subotici kao i duhovna briga o vernicima.
1941. godine je izbio 2. svetski rat. Mađarska vojska je ušla u Bačku. Tako je ovo područje, koju je Trianonski mirovni sporazum oduzeo od Mađarske, ponovo vraćen, prema XX. Mađarskom državnom zakonu. „ Južno područje“ se vratio kući, sa njom i Evangelička Hrišćanska Crkva Augsburškog Veroispovedanja u svoje prethodno telo. Mađarske crkvene opštine iz Bačke su najviše bile zadovoljne sa nastalom situacijom. Subotička Evangelička crkvena opština sazvala je Savet Skupštine 15.juna 1941. godine sa samo jednom tačkom dnevnog reda: odluka nad aktima 46-47/1941. Zapisnik zaključuje: „ Zadovoljstvo je sastanka, da je crkvena opština od samog osnivanja bila mađarska crkva i uspela je zadržati mađarski karakter čak i za vreme srpske okupacije u trajanju od 23 godina, sa velikom radošću se pripaja matičnoj zemlji, iz tog razloga se smatra da je potpuno prirodno da se sve mađarske crkve na jugu kao i pojedine nemačke crkve – Subotička Evangelička Hrišćanska Crkva Augsburškog Veroispovedanja, vrate okružnim crkvama u matičnoj zemlji. Ovom prilikom se predlaže da Budimpešta, crkveno veće, sa sledećim telegramom pozdravi biskupa, dr Šandora Rafaija: Sa današnjeg sastanka crkvenog veća, Subotička Evangelička crkva svim srcem pozdravlja Vaše Veličanstvo i izražava poštovanje i iskrenu vezanost.“
1945. godine, u novonastaloj situaciji, iz nekadašnjeg naziva crkve, koja je stečena još u Kraljevini, nužno je bilo napustiti „nemački“ naziv. Zbog toga je Crkvena Skupštine zadržao naziv, Evangelička Hrišćanska Crkva Augsburškog Veroispovedanja, obezbeđujući pravni kontinuitet.
1998. godine, Ustavni sinod u Subotici, u situaciji novonastalih političkih promena,proglasio je kontinuitet Evangeličke Hrišćanske Crkve Augsburškog Veroispovedanja u Srbiji – Vojvodini.
Više od 30 godina kasnije, prateći nastojanje naših predaka, ponovo smo sastavili hor Evangeličke Hrišćanske Crkvene Augsburškog Veroispovedanja u Srbiji - Vojvodini.
Posle 30 godina, na naše veliko oduševljenje i radost, ponovo se začuo zvuk hora u crkvi.
Nakon osnivanja, horu se pridružilo 22 člana, različitog uzrasta, od 17 do 82 godina. Naš repertoar uglavnom uključuje klasične crkvene pesme, ali pevamo i modernije verske pesme.
Muzička dela se izvode na mađarskom, nemačkom, finskom, hrvatskom, ali su se na ekumenskim nastupima čule i u izvođenju na latinskom. Tokom posete stranih gostiju, u njihovu čast hor izvodi jednu ili dve pesme i na njihovom maternjem jeziku. Dirigent hora Lutherova ruža je Vesna Weiss.
Naš hor je dobio naziv Lutherova ruža – podsećajući san na našeg velikog reformatora Martina Luthera. Lutherova ruža ( Lutherov grb, simbol) je jedna bela ruža sa plavom pozadinom i okružena zlatnim prstenom u čijem se središtu nalazi u crvenom srcu crni krst.
Suština značenja ovog simbola se u najkraćim crtama može izraziti na sledeći način: Kako je prsten beskrajan, tako ima i srce beskrajnu sreću posredstvom krsta. Naš hor ima za cilj da svojim svakim nastupom izrazi tu beskrajnu sreću, kada svojom pesmom, kao nekim odjekom odgovori na ogromnu ljubav Boga.
Sekcije unutar crkvene opštine:
- Sekcija ručnog rada „Marljive ruke“
- „Evangeličko Hrišćansko udruženje mladih“
Redovne prilike u životu crkvene opštine:
- Bogosluženje svake nedelje i praznicima od 10 časova,
- Nedeljna škola veronauke za đake u istom terminu sa Bogosluženjima,
- Biblijski časovi za odrasle svakog četvrtka sa početkom od 17 časova,
- Udruženje mladih svake subote sa početkom od 16 časova,
- Sekcija ručnog rada sastaje se dva puta nedeljno,
- Hor "Lutherova – ruža„ nedeljno dva puta drži probu.
Sveštenici crkvene opštine:
1. Emil Koroši 1886 - 1918 - graditelj crkve
2. Deže Koroši 1918 - 1920
3. Robert Santo 1920 – 1929
4. Ferenc Šoštarec 1930 - 1971 - superintendent
5. Ištvan Bathory 1976 – 1996
6. Arpad Dolinsky 1998 – 2012 - superintendent
7. Gabor Dolinsky 2005 - zamenik biskupa
