UVOD

Istorijat Evangeličke Hrišćanske Crkve Augsburškog veroispovedanja u Srbiji – Vojvodini (u daljnjem tekstu: EHCAVS-V) još niko nije napisao u njegovoj punoj celini. Sama tema je u stvari toliko složena, da je njena potpuna obrada i ,,konačno“ zaključenje skoro nemoguća.  Svojim radom imam nameru da od sumiranja  postojećih, ali u dobroj meri nepotpunih istorijskih dokumenata - crkvenog dopisivanja, sastavim istorijat  jedne služeće Evangeličke Hrišćanske Crkve i ujedno da pružim jedno novo viđenje o njoj. Istorijat EHCAVS-V-a je do sada bio nedovoljno poznat u prekograničnim krugovima pripadnika te veroispovesti, te usled toga – iako možda samo mestimično – ušli su u opticaj nekontrolisani podaci i mišljenja. Možda je upravo zbog toga, napisati diplomski rad o istoriji EHCAVS-V-a predstavlja „delikatan“ i hrabar potez, ali nezavisno od toga, imam osećaj, da istoriju treba napisati objektivno i pravedno. Međutim, ovaj zadatak nije lak, jer moj rad obuhvata period od osamdesetak godina, i to period koji je i u crkvenom i političkom smislu složen, često nepregledan; a pored toga, kao što sam i spomenuo, u pogledu nastojanja da se prikaže istina i „delikatan“. Ali smatram da se trebam ravnati prema rečima 28. stiha 37. Psalma, i to: „...Gospod voli istinu i ne napušta svoje vernike.  Uvek ih čuva...“ Smatram takođe potrebnim da naglasim, da je u istoriji EHCAVS-V-a ova poruka koja je ujedno i svedočenje, postala stvarnost!

Zašto sam se prihvatio bavljenja ove delikatne, ali ujedno i veoma ozbiljne teme? Prvenstveno zato, da bih izneo na videlo prošlost, njene borbe, i da dam pregled verskih borbi ne-slovenskih evangelista (Mađara i Nemaca) južnih krajeva bivše Ugarske¨ za opstanak naše zajedničke crkve, i to podeljeno na četiri istorijske etape, i to:

·    od 1918. godine do 1941. godine

·    od 1941. godine do 1945. godine

·    od 1945. godine do 1958. godine

·    od 1958. godine do današnjih dana.

U drugom redu, da bih prazne, bele mrlje EHCAVS-V-a na mapi Evropskog Evangelizma obojio i tako ispunio prekinutu volju mojih junačkih predaka. Zašto? Zato što bez razjašnjenja istorijske prošlosti EHCAVS-V-a ne može se govoriti ni o njenoj sadašnjosti, ni o budućnosti. A ona ima prošlost, ima sadašnjost  i uz veliku milost Gospoda imaće i budućnost. Pa čak i onda, ako ova činjenica prema „vani“ nije baš najpoželjnija!

Mojim radom ne ja lično, nego u stvari sama Crkva svedoči o sebi pred svetom, kako u zemlji tako i u inostranstvu. Svedoči o tome u kojoj meri su uticali na njenu želju za životom i služenjem, odnosno na njeno postojanje uopšte, ne toliko ateističke snage, nego takođe služeća „bratska crkva“ Slovačka Evangelička Crkva, a kasnije i sama Svetska luteranska federacija [Lutheran World Federation], nije sigurno, da baš u svakom slučaju pravilnom crkvenom politikom. Tačnije, najosetnije od 1998. godine, kada je dospela u javnost crkvenopolitička pronevera EHCAVS-V-a koja je „bespravno“ usledila 1967. godine. 

Ali sam tek prilikom izučavanja istorijata EHCAVS-V-a uvideo da je istraživanje prošlosti Crkve moguće samo na bazi istorijske stvarnosti. Na ovu okolnost se nadovezuje, odnosno može da se nadoveže sadašnjost i budućnost. Naravno, u vezi ovoga su se postavila pitanja na koja sam trebao naći adekvatne odgovore, te su oni potom odredili moj rad. Pored okolnosti pod kojima je nastala Crkva, njeno služenje, unutrašnja struktura, godine osnivanja i osnivača, trebao sam pronaći i razumeti motive nastanka samostalne crkve. Odnosno, da bi šire otvorio vrata i postavio pitanje i u ovom smislu: šta je uzrok tome što su između 1918. godine i 1945. godine na teritoriji Jugoslavije služile dve samostalne evangeličke crkve s oznakom slovenska i ne-slovenska (izložiti detaljno), dok posle 1945. godine  postojale su četiri nezavisne evangeličke crkve,  i to u smislu teritorijalne podele republika članica Jugoslavije.

Historija est magistra vitae! – ova Ciceronova misao me vraća prethodnoj mojoj formulaciji, tj. da je istraživanje i iznošenje u javnost istorijske prošlosti vredno samo u toj meri, u kojoj pomaže istinsko informisanje u sadašnjosti i izgradnju budućnosti.

Svoje uvodne reči završavam željom: Molim Gospoda Crkve, da sačinjeni istorijat  EHCAVS-V-a uči naše mađarske evangeliste u južnim krajevima bivše Ugarske vernosti veri naših predaka, ljubavi prema Crkvi, istrajnosti u vernom služenju do kraja i svekolikom služenju našoj Evangeličkoj Crkvi.

U toku pisanja rada mestimično sam više pažnje posvetio istorijatu Slovačke Evangeličke Crkve Augsburškog veroispovedanja, što mi nije tema.  Pošto je, međutim, ova crkva izdvojena iz zajedničkog tela Evangeličke Crkve, smatram da je potrebno da se bavim i  njenom istorijom,  radi razumevanja razloga i okolnosti izdvajanja i radi razjašnjenja nekih novih, u toku istorije postepeno razvijenih situacija i nesporazuma.

U radu se na više mesta nalaze duži citati iz zapisnika ili druge literature, u kojima su sami autori izrazili duh i aktuelnosti epohe, te su ih tako oni znali najizražajnije formulisati. Smatrao sam za shodno da ih u njihovoj veličanstvenosti  objavim, jer su i verodostojni.

Citate iz slovačke, nemačke i engleske literature objavljujem u svom sopstvenom prevodu.

Diplomski rad sadrži i Prilog  sa mapama, dopisima, člancima iz novina, overenim fotokopijama pojedinih dokumenata, sve u interesu boljeg razumevanja i verodostojne dokumentacije. Tekstove priloženih dokumenata na stranom jeziku objavljujem takođe u sopstvenom prevodu.·